Chan is in het westen vooral bekend onder de naam van de Japanse variant Zen. De essentie van Chan laat zich niet heel makkelijk verwoorden, maar is in ieder geval omvattender dan meditatie alleen. Meditatie is voor Chan-beginners nog geen dominant onderdeel van de lessen. In de lessen voor Chan-gevorderden en tijdens Qi Gong is meditatie wel prominent aanwezig.

Shaolin Centrum Haarlem organiseert iedere drie maanden een meditatiemiddag of – ochtend. Een mooie gelegenheid om Chan meditatie te ervaren en dieper op het onderwerp in te gaan.

‘Lichaam en geest zijn één’, maar ondanks dit moeten beiden individueel getraind worden. De een kan namelijk niet bestaan zonder de ander. Voor fysieke training heb je immers een sterke geest nodig en voor mentale training (in de vorm van Chan) een sterk lichaam. De kracht zit in de herhaling: door steeds dezelfde bewegingen bewust te herhalen, wordt het lichaam uiteindelijk één met de beweging.

Als mens leer je van jongs af aan dat je alles zoveel mogelijk moet doorgronden en begrijpen. Hierdoor zijn je gedachten continue actief, wat het bewust ‘ervaren’ van bewegingen vaak lastig maakt. Door meditatie leer je het denken los te laten en meer te vertrouwen op hoe iets voelt. Je lange tijd focussen op één ding is namelijk niet altijd even makkelijk.

Meditatie brengt dit een klein stapje dichterbij door te focussen op niets, leegte. Loslaten van alles wat er om je heen gebeurt en accepteren wat je aan het doen bent. De concentratie vergroot, je wordt je bewuster van wat er in je lichaam gebeurt. Resultaat? Kalmer en beter handelen onder druk (bijvoorbeeld en juist ook tijdens een gevecht). Je wordt minder snel van je stuk gebracht en blijft bij de kern van van de moment.

Chan is de Chinese verbastering van Indische dhyana-meditatie (ध्यान) en beïnvloed door het Chinese taoïsme. Verhalen over de oorsprong van Chan (Chinees 禪) zijn nogal uiteenlopend. Volgens de overlevering werd Chan rond 475 of 520 geïntroduceerd in China door Bodhidharma, de 28ste patriarch van Shakyamnuni Buddha. Het boeddhisme was toen al zo’n 400 jaar bekend in China, met in het zuiden zo’n 2.000 tempels en 36.000 monniken, en in het noorden 6.500 tempels en 80.000 monniken.

Het boeddhisme dat Bodhidharma propageerde was sterk gebaseerd op de Lankavatara-sutra, waarin de tathagatagarba of boeddha-natuur en de alijvijnana gecombineerd worden. Hierdoor lag de nadruk op het direct zien van de ware aard van de geest, namelijk leegte. De ware aard van de mens heeft geen kenmerken die kunnen worden beetgegrepen. Het zien hiervan doet de mens ontwaken en doorbreekt de illusies die de geest schept. Dit inzicht opent de weg naar een bevrijde manier van leven, ongehinderd door de passies, verlangens en angsten die ons leven beheersen.